Het programma Nederland Circulair in 2050 laat zien hoe onze economie kan veranderen naar een duurzame, volledig circulaire economie in 2050. Het programma omschrijft wat nodig is om zuiniger en slimmer met grondstoffen, producten en diensten om te gaan. Maar we moeten het ook nog gaan doen! Het netwerk van Cirkelstad Deventer en Apeldoorn kwam voor de eerste Community of Practice bij elkaar bij de Greenworks Academy van BMN Apeldoorn. Als start van het nieuwe jaar gaven de partners korte pitches met als doel: inspireren, verbinden en samenwerken!

Alle partners presenteerden welke ambities er zijn voor het komende jaar en wat of wie men daarbij nodig heeft om de plannen te kunnen uitvoeren. Hier was wel een rode lijn merkbaar: We moeten het gewoon gaan doen! Alleen door te doen en te laten zien kunnen we samen circulariteit tot een hoger plan krijgen!

Architectenlab
Stapjes vooruit stimuleren op het gebied van circulariteit, dat doet Marc Harmsen aan de hand van een workshop. Hoe organiseer je dat je in de circulaire kring met elkaar op hetzelfde tempo gaat bewegen. Daarin is samenwerking heel belangrijk. Daarbij is het doel heel belangrijk: bouw wat klopt. Hij is groot voorstander van duurzaam bouwen en praat hier niet alleen over maar doet dit ook. De ambities van de opdrachtgevers mogen voor hem nog wel wat hoger zijn. Maar veel ambities gaan verloren vanwege financiële redenen, processen die niet passen en certificering.

Dit herkent Paul Bonekamp van Dusseldorp wel. Je hebt de gemeenteambtenaar nodig om regelgeving bij hergebruik aan te passen zodat we circulair kunnen gaan werken.

Hemink groep
Vastgoedonderhoudsbedrijf Hemink groep maakt bewuste keuzes, die niet milieubelastend zijn. Ongevraagd bieden zij circulaire scenario’s aan met de juiste onderbouwing. “Er zit best veel energie op kennis ophalen, maar nu moeten ze het ook gaan doen,” zegt Tom Peeze. Opdrachtgevers mogen van hem wat vaker lef tonen en gewoon iets uitproberen. “Zo leren we met en van elkaar!” Hemink werkt hier zelf aan, door samen met collega’s, producenten en leveranciers, naar concrete oplossingen te zoeken die toegepast kunnen worden voor opdrachtgevers. Hierbij is het van groot belang om de interne keten mee te nemen en de kennis op te schalen. “Maar ook met de opdrachtgevers en leveranciers willen we nog meer afstemming. Zo wordt circulariteit iets van ons samen.”

Op de vraag wat de opdrachtgevers vinden van de ongevraagde circulaire scenario’s blijkt dat niet iedereen aan de biobased variant toe is. Velen zijn nog steeds gericht op de standaardoplossingen. Peeze: “Bij een aanbod dat je een hogere ambitie aanbiedt loop je nu nog vaak de kans dat je de vergunning niet krijgt, omdat dit duur is. Hierbij merk je dus dat de prijs nog steeds leidend is. Het is de kunst om het juiste antwoord te geven op de vraag. Hiervoor is meer vertrouwen van de opdrachtgever nodig. De bouwprijs is vaak nog leidend en de minderkosten in de onderhoudsfase worden niet meegenomen. Dat maakt het moeilijk om aan te tonen dat het uiteindelijk niet duurder is.

Duspot
DuSpot ambieert een nieuwe circulaire standaard middels een onafhankelijke matchingstool die het mogelijk maakt om circulaire doelen te koppelen. “Met de nieuwe circulaire standaard en het matchingsplatform bieden wij handvaten waarmee je vandaag al kan starten met een circulaire werkwijze. Middels deze handvaten zorgen we voor onder andere een reductie op CO2 en stikstof, stimuleren wij regionaal hergebruik wat weer zorgt voor minder en kortere transportbewegingen. Zo verlagen we de productie van nieuwe materialen en zorgen we voor een besparing op primaire grondstoffen,” vertelt Niek Riksten.

Om hier mee aan de slag te kunnen moet circulariteit onderdeel worden van de werkwijze. En als hier wel op wordt aangestuurd, is het nog niet een standaard gegeven dat men met circulariteit aan de slag gaat. Reden hiervoor is vaak het onbekende van een circulaire werkwijze. Hoe meer we met zijn allen de circulaire economie aanjagen, hoe sneller we met goede voorbeelden iedereen kunnen laten zien wat het oplevert.”

In 2024 zet Duspot volop in op de doorontwikkeling en vertaalslag naar de bouwsector. Hiermee blijven ze zich ontwikkelen en ontvangen ze graag feedback, zodat de tool maar ook de circulaire werkwijze continu wordt verbeterd. “Ontwikkelingen zoals de widget, white labels en de mobiele app zijn hier goede voorbeelden van. Daarnaast zetten wij ook in op samenwerkingen en ontwikkelingen die middels data de circulaire werkwijze van meer inzichten voorzien. Op dit moment kun je met de tool nog niet zien in welke mate er CO2 wordt bespaard of welke impact het uitwisselen van herbruikbare materialen heeft op de MKI’s. Dat staat wel hoog op ons wensenlijstje en daar wordt hard aan gewerkt,” zegt Riksten.

Derbigum
Derbigum werkt in 2024 aan het ontwikkelen van circulaire retentiedaken, waarmee ze de problemen die ontstaan door klimaatadaptatie voor kunnen zijn. Erik van Emst: “In de afgelopen jaren heb ik meegewerkt aan 2 leidraden vanuit CB’23: “ Horizontale richtlijn productprestaties in volgende cyclus” en “UPV”. Bij circulair bouwen spelen hergebruik en recycling een belangrijke rol. Hergebruik (op productniveau) en recycling (op materiaalniveau) helpen om de drie doelen van circulair bouwen te behalen: materiaalvoorraden beschermen. Om hergebruik en recycling te stimuleren, moeten producenten een prestatieverklaring kunnen opstellen die duidelijk maakt welke prestaties zij garanderen voor hun product in de volgende cyclus. Zo’n prestatieverklaring moeten producenten kunnen opstellen op het moment dat ze hun product op de markt brengen. Prestatieverklaring is een vertaling van de gangbare Engelse term ‘Declaration of Performance’ (DoP). Milieu-impact beperken en bestaande waarde behouden (leidraad Meten van circulariteit [1]). Binnenkort moet elk product voldoen aan een bepaalde norm, waarbij het product wordt gescoord op einde levensduur, materiaalkeuze en recyclemogelijkheden. Dat zal vanaf 2025/2026 elke fabrikant moeten aantonen. Dat zal voor velen nog een uitdaging zijn!”

De samenwerking tussen opdrachtgevers en de markt ziet Derbigum als een belangrijke pijler om circulariteit te bevorderen. In de toekomst kun je met de retentiedaken ook het water van het dak kunnen gebruiken voor spoelwater van de toiletten. Daarmee wordt water veel efficiënter hergebruikt. “Dat is een goede zaak met het oog op de te voorziene problemen met schoon water.”

Elk®
Elk® wil door sociaal en technisch te innoveren de transitie naar een veerkrachtige wijken versnellen en dit kan het beste gerealiseerd worden door in programma’s te denken en niet in losstaande projecten. “Als je meerdere jaren vooruitkijkt kun je het laaghangende fruit snel aanpakken en voor de andere uitdagen een uitgebreider verbetertraject doorlopen,” vertelt René Olde Monnikhof. Sturen op de totale co2 footprint is hierbij belangrijk, dit doen ze door in de scenario’s te sturen op materiaal gebonden CO2- uitstoot maar ook zeer zeker op de gebouw gebonden CO2-uitstoot. Ook in onderhoud mag de opdrachtgever nog wel wat meer ambitie hebben, vindt Olde Monnikhof. Het blijft nog te vaak bij een pilot en is nog steeds niet de standaard. De druk op energielabels is nog steeds hoger dan de druk op de duurzamer bouwen. Ondanks dat dit in uitvragen wel steeds vaker een onderdeel is, komt dit in de uitvoering nog steeds niet prominent naar voren.

Gemeente Apeldoorn
Eind 2023 heeft het gemeentelijk vastgoed van Apeldoorn haar nieuwe visie voor verduurzaming gemeentelijk vastgoed vastgesteld. Sjoerd Bouwmeester: “Daar waar eerst alleen gestuurd werd op energie, is in het nieuwe visiedocument ook plek voor de onderdelen ruimte, water & groen, materiaalgebruik en welzijn. We hebben een routekaart opgesteld voor circa 150 panden maatschappelijk vastgoed, die energieneutraal moeten worden. Daarbij kun je denken aan een kinderboerderij maar ook bijvoorbeeld het Omnisport complex. Het is nog wel een uitdaging om iedereen mee te krijgen in deze transitie. Dat gaat in kleine stapjes, met kleine successen. ”Een mooie ontwikkeling is dat hierbij steeds meer gebruik wordt gemaakt van Het Nieuwe Normaal. Binnen een aantal beleidsafdelingen is meegeschreven aan het plan en daardoor is het een gedragen plan geworden met een investeringsbudget van 20 miljoen voor de komende 4 jaar. “Voor 2050 moet dan alles verduurzaamd zijn. We maken telkens kleine stapjes vooruit,” zegt Bouwmeester.

Gemeente Deventer
Als beleidsadviseur is Els Beernink, samen met collega’s bezig met circulariteit binnen Gemeente Deventer. Na een snelle start met het enthousiasmeren van collega’s en het uitvoeren van concrete circulaire projecten, wordt er ook een visie geschreven om gemeentebreed met circulariteit aan de slag te kunnen gaan. Hiermee zullen ze sneller van de kade afkomen met het thema. “Zonder een de visie krijg je de enthousiastelingen wel mee, maar anderen gaan pas bewegen als dit in beleid is gegoten,” vertelt Beernink.

De ambitie in de visie sluit aan bij de rijksdoelstellingen, met een uitvoeringsprogramma waarmee de gemeente aan de slag kan. De focus ligt hierbij op gebouwen, openbare ruimte en goederen. Deventer heeft een opgave om 11.000 woonruimtes in 2030 te hebben gebouwd. Als je circulariteit en biobased dan hebt geborgd in je visie, heeft dit veel impact. Om 50% circulaire woningen te kunnen realiseren in 2030 lijkt het haalbaar om daarvoor 15% secundair materiaal te kunnen gebruiken en is dus 35% biobased materiaal nodig. Om deze reden gaat de gemeente de biobased keten stimuleren.

Naast de theoretische route is de gemeente ook bezig met circulaire- projecten en pilots. Om echt een transitie teweeg te brengen is lef nodig. Moet vooral het begin zijn voor een vervolg, want opschaling is nodig. Beernink: “Hiervoor hebben we de interne organisatie nodig, maar werken we ook samen met externe partijen en netwerken die de circulaire transitie zien als de nieuwe economie”

Ter afsluiting roept Beernink onze partners van de community op om mee te praten over “Deventer Circulair” in tijdens de klankbordsessie op 12 maart. Lokale partijen kunnen zich melden bij voor meer informatie hierover.

Dusseldorp
Dusseldorp wil op de lange termijn toewerken naar een unanieme circulaire wijze van werken. Zij willen de verbindende factor zijn in de circulaire economie, door met het circulair slopen een grote bijdrage te leveren. Met een 3D scan wordt er gekeken wat er allemaal herbruikbaar is, maar ook meer uit te ruilen is met andere aannemers. “Er wordt momenteel kennis verzameld binnen de eigen organisatie met een student. Als de theorie staat wordt deze vertaald naar de praktijk. Nog niet iedereen binnen het bedrijf is even intrinsiek gemotiveerd, dus dit vraag tijd en aandacht,” vertelt Paul Bonekamp. “Hergebruik moet standaard in de werkwijze zitten. Circulariteit moet de eerste gedachte zijn in plaats van weggooien. Dit geldt voor zowel de uitvoering buiten, als tijdens het ontwerpen aan de voorkant.“

Dusseldorp is tevreden als er een markt ontstaat waarbij de uitwisseling van materialen goed verloopt. Meer aanbod betekend meer vraag en daarmee kan de beweging worden versterkt. “Op deze manier hoeven we straks hopelijk veel minder nieuwe materialen te kopen die over de hele wereld weg komen en kunnen we veel meer, nog functionelere materialen gaan hergebruiken.”

Handige tools
Ter afsluiting van de succesvolle Community of Practice gaf spinner Eric drie mooie voorbeelden vanuit Cirkelstad, die de partners kunnen helpen om circulariteit in de eigen organisatie te laten landen, of voor nieuwe projecten kunnen zorgen. Hij riep dan ook op om vooral projecten in te brengen voor een evaluatie van het Nieuwe Normaal. Want alleen met constante nieuwe kennis kunnen we Het Nieuwe Normaal steeds beter doorontwikkelen. En daar hebben we allen profijt van!

Kennisdelen
De partners waren weer erg enthousiast over de sessie vol kennisdeling op een interactieve wijze. Mooi om te zien hoe vanuit diverse insteken gewerkt wordt aan circulariteit. Om dit te stimuleren is het delen van kennis van groot belang. Wil jij ook kennisdelen en circulair verder brengen binnen je organisatie en uitvoering? Neem dan contact op met Eric Kouters of Carmen Oude Wesselink om aan te sluiten bij Cirkelstad Deventer-Apeldoorn.