Geschreven door: Brigitte Kool

Om gevluchte Oekraïners in Haarlem voor langere tijd goede huisvesting te garanderen heeft Gemeente Haarlem samen met partners duurzame woonmodules ontworpen die voor een bepaalde termijn geplaatst zijn aan de rand van Oostpoort, een nog nieuw te ontwikkelen woon/werkgebied. Op het binnenterrein is ook een circulair paviljoen gebouwd voor ontmoeting en gezamenlijke activiteiten. Een bijzonder pand, deels opgebouwd uit elementen van andere lokale panden zoals de vloer van een te slopen sporthal en HSB wanden. Net voordat het pand in gebruik wordt genomen, mochten we een kijkje nemen. Een mooie aanleiding voor de tweede communitybijeenkomst van Haarlem Kennemerland.

Michiel van Kesteren (Projectleider noodopvang en stedenbouwkundige van gemeente Haarlem) vertelde dat over de start van het proces. In Haarlem verbleven gevluchte Oekraïners een tijdlang op cruise schepen. Dat was voor lange termijn geen oplossing. Daarom werd er een ander proces opgestart met als basis de noodwet opvang die ook een kader geeft voor huisvesting.

Michiel had een planning, budget en mandaat om te handelen. En hij wilde werk maken van duurzame woonmodules met een gezamenlijke plek. Met het bouwteam is er vooraf afstemming geweest of zij zich wilde en konden committeren aan de kaders. Er was op dat moment nog geen definitief ontwerp bekend, dat maakte ze samen. In die zin zijn de regels bij de noodwet anders dan een regulier bouwproces. Dat was in dit geval een voordeel. Elke betrokken partij heeft mee kunnen denken in de ontwerpfase en expertise en ervaring in kunnen brengen. Dat vroeg iets van onderling vertrouwen en de bereidheid om samen te kunnen en willen werken, binnen de gestelde kaders.

Stefan Vos van Vlot architecten presenteerde het gezamenlijke proces van de partners Gemeente Haarlem, HDO groep en Verbouw Expert. Voor VLOT architecten was dit een mooi vervolg op een woonkwaliteitsplan flexwonen wat zij voor het College van Rijksadviseurs hadden opgesteld. En tegelijkertijd was het ook een hele nieuwe manier van ontwerpen omdat het samen met het bouwteam gebeurde. Dat vraagt van een architect wel een bepaalde mate van flexibiliteit. Iets kon bijvoorbeeld minder mooi maar wel praktisch zijn. De druk van de planning zorgde voor minder bedenktijd, korte lijnen en snel schakelen.

Kim Strauss van VerbouwExpert zei daarover: “Met de ene opdrachtgever kan dit, met de ander niet. Michiel is technisch onderlegt, kan goed schakelen en stond open voor argumenten. Dat maakte dat het tempo erin bleef en we steeds keken naar de mogelijkheden”.

In de indeling van de woonmodules zijn meerdere opties uitgewerkt. De locatie ligt op een druk punt waar de hele dag verkeer voorbijkomt. De slaapkamers liggen aan de buitenrand en de voordeur en woongedeelte liggen naar binnen gericht waardoor sociaal contact wordt gestimuleerd en men uitkijkt op de ontmoetingsruimte en speelvoorziening in het midden. De noodwet stelt minder eisen dan het bouwbesluit bijvoorbeeld voor geluid. Toch heeft dit team de eisen van het bouwbesluit als kader genomen. Dat maakt dat de woonmodules na gebruik voor de huidige functie ook nog jaren meekunnen en nu ook dat comfort bieden. De businesscase voor deze woonmodules is goed te maken binnen het gestelde budget. Dat maakt dat de modules nog jarenlang ingezet kunnen worden als opvang hier niet meer nodig is. Alle units zijn los te koppelen en elders te plaatsen. Ze zijn voorzien van een eenvoudige keuken en toilet en op de daken liggen zonnepanelen uit een restpartij.

Michiel: “ik werk met gemeenschapsgeld en doe dat zorgvuldig. Daarnaast is er ook vertrouwen en wat lef nodig om met elkaar een proces aan te gaan waarvan je vooraf niet precies weet of het ook goed uitpakt. We zijn gewend alles vooraf helemaal dicht te timmeren en daarmee verlies je ook een stuk samenwerking en creativiteit die we nu wel benut hebben.”

Voor de inrichting van het speelterrein is gekozen voor natuurlijke materialen zoals houten speelvoorzieningen en omdat het een tijdelijk terrein is, staan er bomen met wortels in grote ondergrondse bigbags waardoor ze na verloop van tijd weer makkelijker elders geplaatst kunnen worden. Er is goed nagedacht over de combinatie tijdelijk, prettig en duurzaam.

Voor het paviljoen waren een aantal opties. Samen met HDO is onderzocht of een aantal geschakelde woonmodules een ontmoetingsplek konden vormen. Er is ook gerekend met de huur van een paviljoen. Voor die kosten kon ook een circulair paviljoen gebouwd worden wat na gebruik weer verkocht kan worden aan een andere partij of ingezet kan worden door de gemeente op een andere locatie.

Met de realisatie van dit paviljoen hebben alle partijen in het bouwteam een nieuwe ervaring opgedaan. Geen van hen had eerder een compleet circulair pand gebouwd. De materialen kwamen uit de regio, uit panden van gemeente Haarlem en elders uit het land. Zoals stalen balken uit een gemeentepand waarvan een groot deel gebruikt kon worden en een deel niet omdat ze bij het oogsten getordeerd zijn. Eenieder die dat al eens gedaan heeft weet dat je dan ook materialen krijgt die niet passen, toch meer handwerk vragen, onbruikbaar zijn of je compleet positief verrassen als het eenmaal verwerkt is zoals de Rodeca panelen met kunstprint. Het pand heeft een fijne sfeer, door het gebruik van hout is het prettig en ervaar je het niet als nieuw. Nagenoeg alles in en om het pand krijgt hier een tweede leven. Zelfs de keuken die er als nieuw uitziet. Door de onbekendheid met het vinden van de juiste materialen en de beschikbare platforms kostte het soms meer tijd dan nodig. Toch willen alle partners vaker op deze manier werken en zijn ze positief verrast over het eindresultaat. Het is aan de oogstende partijen om het aanbod van restmaterialen collectief nog beter op de kaart te zetten zodat vraag en aanbod elkaar nog beter weten te vinden.

Bekijk hier de timelapse van de bouw van het circulair paviljoen.
(Bron: VerbouwExpert)

Na afloop van de presentatie zijn we in groepen het circulair pand ingegaan en hebben we een woonmodule bezocht die dienstdoet als gezamenlijke washok. De andere groep kreeg in de tussentijd een introductie van het Nieuwe Normaal. Dit paviljoen en de woonmodules zijn aangemeld voor een projectevaluatie en samen met de deelnemers ben ik dieper ingegaan op het Nieuwe Normaal en het nut van deelname aan zo’n evaluatie. Als de evaluatie gereed is, zal deze ook gedeeld worden met alle partijen die eraan mee hebben gewerkt. Voor HDO groep en Verbouw Expert een mooie aanleiding om meer met Cirkelstad en het Nieuwe Normaal te gaan doen.

Geleerde lessen:

• Ook voor tijdelijke wooneenheden en panden zijn circulaire ambities realiseerbaar.
• De kaders uit het bouwbesluit kun je ook hanteren bij realisatie van huisvesting ten behoeve van noodopvang. Dat geeft blijk van een lange termijn visie en daarmee vergroot je de kans op een langere levensduur.
• Vertrouwen en samenwerken zijn van groot belang bij het realiseren van circulaire ambities. Dit wordt nog wel eens onderschat maar werd hier door alle partners als essentieel genoemd.
• Circulair bouwen hoeft niet duurder te zijn, in dit geval goedkoper dan een bestaande oplossing uit de markt.
• Niet langer praten, ga het doen. Ga het zelf ervaren en leg de lat niet te hoog. Elke ervaring telt en brengt volledig circulair bouwen weer een stap dichterbij. Lees ook dit artikel.
• Maak gebruik van de projectevaluaties van het Nieuwe Normaal. Zo krijg je inzicht in de keuzes die gemaakt zijn en kun je leren voor een volgende keer. Daarnaast bouw je mee aan een eenduidige circulaire taal en nieuwe norm.
• Maak gebruik van de projectevaluaties van het Nieuwe Normaal. Zo krijg je inzicht in de keuzes die gemaakt zijn en kun je leren voor een volgende keer. Daarnaast bouw je mee aan een eenduidige circulaire taal en nieuwe norm.
• Het beter bekend en vindbaar maken van vraag en aanbod van reststromen/oogstplaatsen gaat nieuwkomers in de circulaire bouw echt helpen.
• Meer weten over dit project of over een van de betrokken partijen? Neem contact op met Brigitte Kool, spinner van Cirkelstad Haarlem Kennemerland.