Reactie op het regeerprogramma door Bert Krikke, directeur Cirkelstad 

Dinsdag 17 september zijn in meer detail de plannen van het nieuwe kabinet voor de komende regeerperiode gepresenteerd. Afhankelijk van de politieke kleur horen we juichende of cynische reacties.   

Tijd voor een korte analyse of we ons als circulaire bouwsector gesteund voelen door het nieuwe rijksbeleid in onze circulaire ambities, of juist niet. En wat kunnen we zelf, als sector, oppakken? Het is in de woorden van het regeerprogramma en de miljoenennota immers tijd voor ‘bevlogen pragmatisme’! Dat bevlogen pragmatisme hebben de 250 partners die al deel uitmaken van het platform Cirkelstad. Publieke- en private partijen die al heel bijzondere projecten realiseren en laten zien hoe je het samen ook anders kan doen. Deze beweging die in 2006 al gestart is, is niet meer te stoppen! 

Terechte kritiek van de planbureaus? 
De planbureaus in Nederland (CPB, CBS en PBL) en de Raad van State zijn nogal kritisch op het regeerprogramma. Er is geen goede langetermijnvisie en vraagstukken worden niet op basis van een integrale analyse opgepakt. Is deze kritiek terecht daar waar het gaat om circulair bouwen?  

De basis voor de komende regeerperiode blijft het Nationaal Programma Circulaire Economie. Met een extra inzet op de innovatiekracht van Nederland door te focussen op circulair ontwerp, productie en businessmodellen. Met deze duidelijke lijn blijft circulair bouwen een van de pijlers onder de Nationale CE strategie.  

Zorgelijk is het standpunt dat er geen extra kop wordt gezet op vigerend Europees en nationaal beleid. Verdere aanscherping van de normen verdwijnt hiermee naar de achtergrond, ook al vraagt de sector collectief om een heldere standaard. Dit is een punt waarop het kabinet een breder perspectief moet pakken en moet overleggen met de sector om, waar nodig, een gelijk speelveld te creëren.  

Als Cirkelstad netwerk hebben we de laatste vijf jaar in een brede coalitie van opdrachtgevers en opdrachtnemers laten zien dat we als bouwsector vooruit willen, dat integraal te doen en daar middels Het Nieuwe Normaal raamwerk ook verder op uitgedaagd te willen worden. Wij zien voldoende ruimte om hier met ons groeiende netwerk ondersteuning en uitvoering aan te blijven geven ook binnen de gestelde kaders van het regeerprogramma en de miljoenennota.  

Focus op woningbouw en beter benutten 
Belangrijk voor het Rijk blijft het bouwen van 100.000 woningen per jaar. Hiervoor is in totaal vijf miljard euro beschikbaar gesteld tot en met 2029. Er wordt veel verwacht van innovatieve, conceptuele en industriële bouw om ‘de woningbouw sneller, betaalbaarder, duurzamer en klimaatadaptief te maken’. Er wordt daarnaast ingezet op het beter benutten van bestaande gebouwen. Daarbij gaat het onder andere om ‘het herbestemmen van kantoor- en bedrijfspanden tot woningen, het optoppen en splitsen van bestaande woningen en het faciliteren van familie-wonen en woningdelen.’ Vanuit circulair perspectief een prima lijn die in de markt navolging verdient: er vallen naar mijn mening met deze focus ‘quick wins’ te behalen, waarbij relatief weinig lineaire materialen nodig zijn.  

Oproep aan de bouwindustrie 
Ten aanzien van slim klimaat-, energie- en industriebeleid gaat het volgens het kabinet om ‘het verdienen door te vergroenen’. Men wil bestaande toekomstbestendige bedrijven en (maak)industrie ondersteunen en nieuwe bedrijvigheid voor een klimaatneutrale, circulaire en natuurinclusieve economie stimuleren. Het is mooi om in de begroting van het Ministerie VRO te lezen dat het Rijk dit verder wil stimuleren door richtlijnen en regelgeving (ik denk hierbij aan de Richtlijn Toekomstbestendig Bouwen) en het faciliteren van innovatieve en duurzame bouwmethoden en met kennisuitwisseling. Daarnaast wordt er ingezet op financiële prikkels en subsidies voor circulaire bouwmaterialen en projecten. Cirkelstad gaat op deze punten graag aan de slag om dit verder te concretiseren en in de praktijk te brengen. 

Specifiek voor de bouwsector wordt er zoals gezegd veel verwacht van industrieel bouwen. Het nieuwe kabinet streeft ernaar dat per 2030 de helft van de jaarlijkse nieuwbouwwoningen industrieel wordt gebouwd. Hier ligt uiteraard een enorme opgave en uitdaging om dit industrieel bouwen circulair te maken. Met het integraal meenemen van circulaire producten en materialen vanaf de eerste ontwerpfase moeten we als sector toewerken naar kostenefficiënte circulaire concepten. Hierbij moet ook de nodige aandacht moet worden gegeven aan het integreren van biobased materialen in woningconcepten. Als Cirkelstad maken we de verbinding met de specialistische programma’s en platformen om dit gezamenlijk met o.a. Building Balance en Netwerk Conceptueel Bouwen ook daadwerkelijk waar te gaan maken. 

De burger centraal met een opgave voor de corporaties 
Het kabinet wil het beleid weer dichter bij de burger brengen. Dit wordt vertaald in beleid waarbij ‘de overheid de kracht in de samenleving moet koesteren en aanjagen, niet inperken’.  Speciale aandacht wordt gegeven aan de corporatiesector. Deze sector, verantwoordelijk voor ongeveer een derde van alle woningen in Nederland, is bij uitstek een sector die dicht bij de burgers staat.

In het regeerprogramma worden corporaties verder aangemoedigd om te verduurzamen. Hierbij vindt het kabinet het belangrijk dat verduurzamingsmaatregelen zoveel mogelijk moeten bijdragen aan betaalbare woonlasten voor huurders. Er liggen hier kansen om samen met gemeenten circulaire gebiedsontwikkeling op te pakken, waarbij de inwoners een belangrijke rol kunnen krijgen. Zo brengen we de circulaire economie bij de burgers. Cirkelstad heeft werk gemaakt van waar corporaties behoefte aan hebben. Samen met de koplopers binnen de Groene Huisvesters en Platform31 ondersteunen we corporaties in de lijnorganisatie (bestuur, beleid en uitvoering). 

De opgave voor corporaties is natuurlijk uitdagend. Veel corporaties moeten de komende tien jaar honderden miljoenen lenen om hun opgave op het gebied van renovatie, verduurzaming en nieuwbouw conform de nationale prestatieafspraken waar te maken. Daarnaast staan de bouwkosten onder druk en moeten veel corporaties bezit verkopen om de opgave te kunnen betalen. Bestendig rijksbeleid, daar waar het gaat huurbeleid of het verlagen van de belastingdruk, is hierbij nodig.  

Samenwerking in bouwstromen kan corporaties helpen om door middel van schaalvoordelen de prijs te drukken. De uitdaging blijft om, ondanks de complexe opgave, ‘circulariteit’ op de agenda van de corporaties te houden. Ik doe een beroep op gemeenten en de bouwsector om gezamenlijk met de corporaties, circulariteit op te pakken en dit een vaste plek te geven in de prestatieafspraken. 

Klimaatdoelen blijven overeind 
De uitstoot van broeikasgassen moet volgens het regeerprogramma verminderd worden conform de doelen van het Parijsakkoord en zoals o.a. vastgelegd in de Europese en Nationale Klimaatwet. Er wordt ingezet op het, ook financieel, ondersteunen bij het energietechnisch verduurzamen van woningen en verduurzaming van bedrijfspanden en maatschappelijk vastgoed. De gevolgen van klimaatverandering lijken qua hitte, stormen en overstromingen nu al groter dan verwacht. Extra aandacht voor de verdere CO2-reductie lijkt daarom hard nodig, waarbij we gezamenlijk ook als markt verantwoordelijkheid moeten gaan nemen. 

Is het glas halfvol of halfleeg? 
De vorige kabinetten hebben met hun beleid en acties de circulaire bouweconomie een forse injectie gegeven. Zo bezien is dit regeerprogramma een stuk kariger wat betreft de financiële middelen die worden vrijgemaakt. Er wordt meer van de markt verwacht om de circulaire bouwhandschoen op te pakken. De vraag is of dit erg is en tot vertraging in de transitie gaat leiden. Ik ben van mening dat dit niet hoeft en ook niet gaat gebeuren. 
 
Veel bedrijven die ik spreek zijn het omslagpunt voorbij en hebben circulair bouwen als belangrijk onderdeel van hun strategie gemaakt. Deze bedrijven zullen doorgaan met de verdere implementatie van circulariteit in hun bedrijfsvoering. Alleen het tempo waarin kan nog verschillen. De bedrijven die nog niet zo ver zijn, gaan we als Cirkelstad verder op weg helpen. Natuurlijk kunnen subsidies en regelingen hierbij helpen, maar veel van deze bedrijven beseffen allang dat de toekomst onvermijdelijk circulair is. Het is aan Cirkelstad en onze partners om gezamenlijk te laten zien dat we als Nederlandse bouwsector de transitie verder kunnen realiseren. Hierbij kunnen we qua innovatie onderscheidend worden ten opzichte van het buitenland, dat vaak zo ver nog niet is. 

We gaan als Cirkelstad dan ook graag met jullie in gesprek om nieuwe kansen voor de toekomst te verkennen. Wat ons betreft gaan we met bevlogen pragmatisme de circulaire bouwtransitie verder vormgeven! Samen hebben we meer invloed en vergroten we onze impact. Laten we de rijksoverheid overtuigen dat we op de juiste weg zijn en hen uitnodigen om aangehaakt te blijven.